2.3 AB Çevre Politikası

Avrupa Birliği’nde (AB) çevrenin ve doğal kaynakların korunmasının önemi 70’li yıllarda hissedilmeye başlanmıştır. Çevre sorunlarının sınır tanımaması, Avrupa Birliği üye ülkelerinin bu alanda ortak bir politika belirleme ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. AB’ye üye ülkelerin birlikte bir çevre politikası oluşturulması ihtiyacının iki temel gerekçesi vardır. Birisi, üye ülkelerdeki yaşam kalitesinin yükseltilmesi, diğeri ise,çevre konusunun ekonomi politikalarıyla olan bağıdır. 

AB çevre politikaları; çevresel zararın kaynağında önlenmesini sağlamakla birlikte, çevre koruma konusunun yalnız başına değil, ülkelerin kalkınması ile birlikte ele alınmasını benimsemiştir. Bu nedenle AB, çevreyi korumanın sanayi, enerji, ulaştırma, turizm ve tarım faaliyetleri gibi diğer faaliyetlerde de dikkate alınması için uğraşılmaktadır. 

Birlik çevre politikalarında sürdürülebilir kalkınma prensiplerini bu nedenle benimsemektedir. Çünkü sürdürülebilir kalkınma demek; bir yandan vatandaşının ekonomik ve sosyal refahını sağlamak için ekonomik olarak güçlü olmak için uğraşırken, öte yandan da bütün bu kalkınma faaliyetlerinin çevreyi bozmadan yapılması demektir. Ekonomik büyüme; enerji ve maddelerin giderek daha fazla tüketimi, atıkların ve kirliliğin artışı anlamına gelmektedir, bu da doğal olarak çevre üzerindeki baskıları artırmaktadır. Ancak, yeryüzünün doğal kaynakları hem sınırsız değildir, hem de sonsuza kadar kendini yenileyemez.

Avrupa Birliği hukukuna, bu düşüncelerle 1992 yılında AB Maastricth Antlaşması ile sürdürülebilir kalkınma kavramı resmen girmiştir. 1997'de kabul edilen AB Amsterdam Antlaşması ile de; sürdürülebilir kalkınma felsefesi Avrupa Birliği'nin en temel hedeflerinden birisi haline getirilmiştir. Son olarak 2009 yılında Anayasa öneminde/ağırlığında olan AB Lizbon Antlaşması’nda Avrupa Birliği'nin gelecekteki gelişmesinin; sürdürülebilir kalkınmaya ve çevrenin yüksek düzeyde korunması ilkesine dayandırılması ilkesi yer almıştır. Böylece çevre konusunun; ticaret, endüstri, enerji, tarım, ulaşım ve turizm vb. dahil, Birliğin diğer tüm ekonomik ve sosyal politikalarının uygulanması ile bütünleştirilmesi sağlanmıştır. 

Özellikle iklim değişikliği ile mücadele için AB, sera gazı (2) emisyonlarının (3) azaltılmasına yönelik olarak enerji politikasını yenilemiştir. AB’nin enerji sektöründeki bu yöndeki faaliyetleri, daha çok enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılmasına yöneliktir.  Buna göre AB, 2020 yılına kadar sera gazı emisyonlarının %20 azaltılması; 2020 yılına kadar enerji verimliliğinin %20 artırılması ve yine 2020 yılına kadar yenilenebilir enerjinin toplam enerji tüketimindeki oranının %20 oranına getirilmesini hedeflemiştir. Bu hedefler doğrudan AB’nin iklim değişikliği ile mücadele etmek için belirlediği hedeflerdir. 

AB çevre kanunları ile sıkı kontroller getirilerek, ormanlar ve sular (nehirler ve göller) üzerinde önemli olumsuz etkileri olan kükürt dioksit (SO2) emisyonları önemli ölçüde azaltılmıştır. Avrupa Birliğinde, yer kürenin etrafındaki koruyucu bir tabaka olan stratosferik ozon tabakasına zarar veren kimyasal maddelerin kullanımı yasaklanmıştır. Bunun için bu maddelerin üretilmesi belirli zaman sınırları konarak kademe kademe durdurulmaktadır. 

Atık Sektörü, AB’nin çevre kirliliğinin önlenmesinde önemli sektörlerden biridir. Avrupa Birliği’nin atıkların yönetilmesinde temel prensipleri; kirleten öder, üreticinin sorumluluğu, yeterlilik  (yeterli miktarda tesis) ve yakınlıktır (atığın üretildiği yere en yakın alanda bertaraf edilmesi ve değerlendirilmesi). Avrupa Birliği’nin Atık Yönetimi Çerçeve Direktifi (4), atık üretiminin önlenmesi, geri dönüşümü, geri kazanım ve bertaraf edilmesi süreçlerini kapsamaktadır. AB’de ayrıca, atık yönetiminde; atıkların düzenli depolanması, atıkların taşınması, atıkların yakılması, tehlikeli atıklar, tıbbi atıklar ile özel atıklarla (atık pil ve akümülatörler, ömrünü tamamlamış araçlar, atık elektrikli ve elektronik eşyalar, ambalaj ve ambalaj atıkları gibi) ilgili çok sayıda Direktif ve başka yasal düzenlemeler de vardır, AB’nin atıklarla ilgili kapsamlı bir envanter sisteminin olması uygulamaları kolaylaştırmaktadır. 

AB çevre politikası temel olarak, kirlilik oluşturduktan sonra temizlemek yerine, kirliliğin başından önlenmesiyaklaşımına dayanmaktadır. AB’de kirliliğin giderilmesinde, öne çıkan sektörler su ve atık sektörleri olup, kirliliğin yayılmasını önlemek amacıyla atığın oluştuğu yere en yakın yerde bertaraf edilmesi esastır. Bu yolla kirliliğin, Avrupa’daki ülkeler arasında sınır-ötesi hareketinin de önlenmesi öngörülmüştür. Avrupa’da çevre politikasının uygulanması önemli ilkeler çerçevesinde yapılır. Bunlar:

A. Kirleten Öder İlkesi

Kirleten öder ilkesi, AB’de kirliliğin önlenmesi amacıyla benimsenen en temel ilkelerden biridir. Bu ilke ile kirletenlere, neden oldukları kirlilik ile mücadelenin bedelinin ödettirilmesi esastır. Kirletenler kirliliği azaltmaya, dolayısıyla daha az kirleten ürün ve teknolojiler yaratmaya teşvik edilmekte ve bu yönde finansman yaratmak için çeşitli yöntemler kullanılmaktadır. Örneğin, AB’nin Atık Çerçeve Direktifi bu ilke çerçevesinde atığın bertaraf edilmesi sürecindeki masrafların, atık sahibine ait olduğu hükmünü getirmiştir. 

B. Bütünleyicilik İlkesi

Bu ilke, çevrenin korunması politikasının Avrupa Birliği’nin diğer politikalarının içine entegre edilmesi ilkesidir. Örneğin, tarım, sanayi, turizm, rekabet ve serbest dolaşım politikası gibi önemli politikaların uygulanmasında çevreyi korumak dikkate alınmalıdır. 

C. Yüksek Düzeyde Koruma İlkesi: 

Bu ilkeye göre AB’nin kurumları olan; Avrupa Komisyonu, Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Konseyi aldıkları kararlarda AB’nin çevre politikasını uygulamak durumundadır. Bu kurumlar yüksek düzeyde kurumlar olduğundan, çevrenin böylece yüksek düzeyde korunması amaçlanmıştır. 

D. İhtiyatlılık İlkesi

Bu ilke ile herhangi bir faaliyetin muhtemel olumsuz çevresel etkileri, bilimsel açıdan henüz kanıtlanmasa da, bu faaliyet gerçekleşmeden önce önlem alınması amaçlanmıştır. Örneğin iklim değişikliğinin gelecekte ne durumda olacağına dair çok somut bilimsel veriler olmadığı durumlarda dahi, iklim değişikliği ile mücadele çalışmaları AB ülkelerinde çok yoğun olarak devam etmektedir.  

E. Önleyicilik İlkesi

Bu ilke, çevresel zararın ortaya çıkmasından önce gerekli önlemlerin alınması anlamına gelmektedir. Bu ilke ile çevreyle dost teknolojilerin/temiz teknolojilerin geliştirilerek, kirliliğin önlenmesi benimsenmiştir.  

F. Kaynakta Önleme İlkesi

AB çevre politikası çevresel zararın öncelikle kaynağında önlenmesini ilke olarak benimsemiştir. Bu ilke ağırlıklı olarak AB mevzuatında su ve atık sektörlerinde uygulanmaktadır. Bu ilke çerçevesinde atıklar ortaya çıktığı yere en yakın bir yerde bertaraf edilmelidir.

G. Hizmette Halka Yakınlık/Aşamalı Sorumluluk İlkesi: 

Bu ilke, çevre koruma hizmetlerinin vatandaşlara sunulmasında en yakın birimlerin rol alması gerektiğini benimseyen ilkedir. Burada sorumluluk daha çok yerel yönetimlere verilmiştir.  

Avrupa Birliği çevre mevzuatını geliştirmeye 70'li yıllarda başlamıştır.  Avrupa’da çevre ile ilgili ilk yasal düzenlemeler, tehlikeli kimyasal maddelerin test edilmesi ve etiketlenmesi, içme suyu ve yerüstü sularının korunması ve enerji santralleri ile motorlu taşıtlardan kaynaklanan kükürt dioksit (SO2), azot oksit (NO) ve parçacık maddeler gibi hava kirleticilerinin kontrol edilmesi hakkında çıkarılmıştır. 80’li yıllarda artık Avrupa’da insanlar yaşamın kalitesinin sadece gelir ve maddi eşyalarla çözülemeyeceğini anlamışlardır.  

1987 yılında kabul edilen Avrupa Tek Senedi anlaşması ile Avrupa Birliği’nde çevre konusu ‘birincil politika alanı’ olmuştur. Böylece, Avrupa’da çevrenin korunması, bireyin sağlığı ve doğal kaynakların akılcı bir biçimde kullanımı için düzenlenen çevre mevzuatı yığınına resmi bir hukuki temel sağlanmıştır. 

30 yılı aşkın bir sürede oluşturulan Avrupa Birliği çevre müktesebatı; kararlar, tüzükler, direktifler, tavsiye kararları vb. olmak üzere yaklaşık 500’ün üstünde hukuki düzenlemeyi kapsamaktadır. Çevre alanında AB müktesebatı, 80’i önemli direktif 18’i çerçeve direktif olmak üzere 270 yasal düzenlemeden oluşmaktadır. Bu sayı, bütün ekler ve teknik uyarlamalar dahil olunca 560’dan fazla tutmaktadır. AB’nin çevre ile ilgili mevzuatı günümüzde halen çoğalmaya devam etmektedir.

AB çevre hukukunun önemli bir kısmını daha çok direktifler oluşturmaktadır. Direktifler üye ülkeler için farklı çevre ve ekonomik şartları dikkate alan hükümleri de içerebilmekte ve üye devletlerin farklı hukuki ve idari teamüllerini dikkate alacak şekilde esnek olarak düzenlenebilmektedir. 

AB’de çevre korumada temel uygulama alanları; atık yönetimi, hava kalitesinin korunması, su kalitesinin korunması, kimyasallar, Genetik olarak Değiştirilmiş Organizmalar (GDO’lar), nükleer güvenlik ve radyasyondan korunma, endüstriyel kirlilik kontrolü ve risk yönetimi, gürültü kirliliğinin yönetimi, doğal yaşamın korunması ve iklim değişikliği olarak sıralanmıştır. Bu alanlarda çok sayıda direktif yürürlüktedir. Avrupa Birliği çevre mevzuatı (başta direktifler olmak üzere bir çok yasal düzenleme);  hava, su, atık, doğa koruma, endüstriyel kirliliğin kontrolü, kimyasallar, ve gürültü konularını içermektedir. 

Ayrıca, bütün bu konuları hep birlikte ilgilendiren çevresel etki değerlendirmesi (ÇED), stratejik çevresel değerlendirme (SÇD), çevresel sorumluluk, çevresel bilgiye erişim, iklim değişikliği gibi konularda da AB’nin çevre ile ilgili yasaları vardır. 

Ek olarak, Avrupa Birliği, pek çoğu Birleşmiş Milletler Şemsiyesi altında hazırlanan uluslararası çevre sözleşmelerine ve protokollerine taraf olmuştur. Böylece AB’ye üye olan ülkelerin her biri çevreyi korumak için uluslararası sorumluluk ta almıştır. Bu anlaşmalara, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi, Kyoto Protokolü, Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi örnek olarak verilebilir.  

Avrupa Birliği ülkelerinde, doğal kaynakların sınırsız olmadığına dair değerlendirmeler çerçevesinde yapılması gerekenler aşağıdaki şekilde sıralanmıştır: 

• AB nezdinde klasik anlamdaki ekonomik büyüme anlayışına son verilerek, tüketim yoğunluğunun azaltılması;
• Doğadan daha verimli şekilde yararlanılması;
• Ürünlerin yaşam süresinin uzatılması (bakım, onarım gibi emek yoğun işlerde istihdam – iş ortamı yaratılması gibi);
• Atıkların yeniden kullanımının ve geri kazanımının arttırılması;
• Atıkların esas olarak tüketimden değil, üretim süreçlerinden kaynaklandığı noktasından hareketle, üretim proses teknolojilerinin geliştirilmesi;
• Mikro/makro ekonomi politikaları çerçevesinde çevre maliyetlerinin Pazar (piyasa)  fiyatlarına yansıtılması. 

Bu yöndeki AB politikalarına göre, makro ekonomik ölçekte çevre maliyetlerin fiyatlara yansıtılabilmesi için kirlilik yaratan faaliyetlere ‘dolaylı vergiler’ getirilmesi (CO2 vergisi gibi) veya sürdürülebilir faaliyetler lehine vergi farklılaştırılmasına gidilmesi Avrupa ülkelerinde uygulanan yöntemlerdendir. 

Bu çerçevede, Avrupa Birliği Konseyi tarafından, 2006 yılında, genişleyen AB için yenilenmiş bir “AB Sürdürülebilir Kalkınma Stratejisi” kabul edilmiştir. Yenilenmiş bu stratejinin genel amacı; kaynakları etkin bir şekilde yönetebilen, kullanabilen ve ekonominin ekolojik ve sosyal yenilik potansiyelinden yararlanarak insanın refahının ve yaşam kalitesinin iyileştirilmesini, çevrenin korunmasını ve sosyal uyumu sağlamaktır. 

Yeni AB Sürdürülebilir Kalkınma Stratejisi, AB’nin geleceğinde birçoğu büyük ölçüde doğrudan çevre ile ilgili olan yedi önemli öncelikli konuda genel amaçları, hedefleri ve somut çalışmaları ortaya koymaktadır. Bunlar aşağıda sıralanmıştır:

• İklim değişikliği ve temiz enerji
• Sürdürülebilir ulaşım
• Sürdürülebilir üretim ve tüketim
• Halk sağlığına yönelik tehditler
• Doğal kaynakların daha iyi yönetilmesi
• Sosyal katılım, nüfus ve göç
• Küresel yoksullukla mücadele.

Avrupa Birliği’nin çevre politikasının ilkeleri ve müktesebatta yer alan çevre yasaları doğrultusunda, Avrupa’da 1973 yılından itibaren çeşitli dönemleri kapsayan eylem programları yayınlamıştır. AB üye ülkeleri çevre koruma ile ilgili uygulamalarını, bu eylem programları çerçevesinde yapmıştır/yapmaktadır. Bugün itibariyle AB’nin altı Çevre Eylem Programı hazırlanmış olup, 2002-2012 yıllarını içeren Altıncı Çevre Eylem Programı halen yürürlüktedir. AB’nin Yedinci Çevre Eylem Programı hazırlanmakta olup, 2013 itibariyle başlatılacak ve 10 yıl için yürürlükte olacaktır. 

Avrupa Birliğinin Birinci Çevre Eylem Programı, 1973–1977 yılları arasında uygulanmıştır. Bu Eylem Programında öne çıkan ilkeler; kirleten öder, kirliliğin kaynakta önlenmesi ve planlama/karar alma süreçlerinde çevrenin dikkate alınması ilkeleridir. Birinci Çevre Eylem Programı’nda insanların yaşam ve yerleşim kalitesinin korunması öncelik olarak kabul edilmiştir.  

1977-1981 yıllarını içeren AB İkinci Çevre Eylem Programı, Birinci Eylem Programı’nı tamamlayıcı nitelikte olmuştur. Programda çeşitli alanlarda kirlilik önleme ve koruma politikalarının belirlenmesinin yanı sıra, bu politikalarının uygulanmasında finansman yükünün ağır olduğu konusu bu Eylem Programında belirtilmiştir. Ayrıca, İkinci Çevre Eylem Programı’nda sivil toplum kuruluşlarının çevre alanındaki rollerinin önemi vurgulanmıştır. 

1982-1986 dönemini kapsayan AB Üçüncü Çevre Eylem Programı ile tarım, enerji, sanayi, ulaştırma ve turizm sektörlerinden herhangi birinde gerçekleştirilen ekonomik bir faaliyette, henüz plan aşamasında iken, çevre boyutunun dikkate alınmasının sağlıklı ekonomik büyüme açısından faydalı olacağı belirtilmiş, kıt kaynakların kirlenmesi ve zarar görmesine karşı sürdürülecek mücadelenin böylece daha ucuz ve etkin bir şekilde yürütülebileceği düşünülmüştür. Üçüncü Çevre Eylem Programı’nda, istihdam (çevre koruma faaliyetlerinde iş fırsatı yaratma) ve çevre politikaları arasında daha somut bir bağ oluşturmak ve sanayi alanındaki yenilikleri/teknolojileri geliştirmek önemlidir vurgusu yapılmıştır.    

AB’nin Dördüncü Çevre Eylem Programında (1987-1992), daha önceki Programlarda rastlanmayan şekilde çok sıkı çevre standartlarına yer verilmiştir. Dördüncü Programda enerji üretimi ve çevre koruma amaçları arasında bir denge kurulması şartı koşulmuştur. Enerji daha çok fosil yakıtlardan elde edildiği için atmosferde kirlenme kaçınılmaz olmaktadır. 

Çevre kirliliğinin önlenmesi için alınan önlemler de enerji maliyetlerini artırmakta ve farklı enerji kaynaklarının rekabet fiyatlarını etkilemektedir. Enerji tasarrufu yapılması, fosil yakıtlar yerine alternatif ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının yaygınlaştırılması ile ilgili bir çok tedbir bu Programda dile getirilmiştir. 

1993-2000 yıllarını kapsayan AB Beşinci Çevre Eylem Programı, AB’nin sürdürülebilir kalkınma amaçlarını hayata geçirebilmek için tarım, ulaştırma, enerji, sanayi ve turizm gibi önemli bazı sektörlerin çevre ile uyumlu büyümesi için eylemler belirlemiştir. Beşinci Program’da özellikle hava kirliliği, asit yağmurları, su kaynaklarının ve doğal kaynakların korunması, biyolojik çeşitlilik, GDO’lar ve iklim değişikliği önemsenen konular olmuştur. 

Halen yürürlükte olan AB Altıncı Çevre Eylem Programı’nın (2002-2012) çevresel hedeflere ulaşmak amacıyla oluşturduğu temel stratejiler aşağıda belirtilmiştir:

• Çevre politikası yenilikçi bir yaklaşım sergilemeli ve toplumun geniş bir kesimiyle işbirliği yapmanın yeni yollarını aramalıdır.
• Mevcut çevre yasalarının uygulanması geliştirilmelidir. 
• Çevre politikasının diğer politikalarla uyumu konusu daha ciddiye alınmalıdır. 
• Daha fazla sürdürülebilir üretim yöntemleri ve tüketim alışkanlıkları geliştirilmelidir. 
• AB ülkelerinde yurttaşların çevre konusundaki düşünce ve davranışlarını biçimlendirmek (etkilemek) için çevreye ilişkin daha nitelikli, anlaşılabilir ve daha kolay ulaşabilir bilgiler sağlanmalıdır. 
• AB ülkelerinde toprak kullanımı ve yönetimi alanındaki kararlar, çevreyi koruyucu ve geliştirici nitelikte olmalıdır. 

AB Altıncı Çevre Eylem Programı bu yaklaşımlar doğrultusunda, dört öncelikli alanda daha sıkı önlemler alınmasını öngörmektedir. Bu alanlar;  1) iklim değişikliği, 2) doğa ve biyolojik çeşitlilik, 3) çevre ve sağlık ve 4) doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı ve atık yönetimi alanlarıdır.  

Çevre konularında Türkiye'de güncel olarak yapılan birçok çalışmaya rağmen, Türkiye’nin bu konuda AB’ye uyum düzeyi genel olarak değerlendirildiğinde, katılım sürecinde en çok zorlanılacak konunun "çevre" olduğu bilinmektedir. 

Türkiye Avrupa Birliğine uyum sürecinde çevre koruma alanında çok sayıda yeni yasal düzenleme yapmak ve bunları iyi uygulamak durumundadır. Yasaları uygulamak söz konusu olduğunda, doğal olarak ortaya finansman konusu çıkmaktadır. Çünkü, AB’nin çevre politikalarına uyum sağlamak oldukça maliyetlidir. 

Türkiye’nin sadece kendi bütçesinden ayırdığı kaynaklarla bu uygulamaları kısa zamanda yapması zor görülmektedir. Çevre projelerine birçok AB fonu ayrılmışsa da, bu finansman kaynakları da yeterli olamamaktadır. 

Dolayısıyla, Türkiye’nin AB’nin çevre politikalarına ve çevre standartlarına uyumu ve daha da önemlisi bunları uygulamaya yansıtması; gerek zaman, gerekse mali açıdan uzun ve külfetli bir süreçtir. Bugün bu yönde yapılan çalışmalar; çevre koruma ile ilgili hemen her kesimin (kamu, yerel yönetimler, sivil toplum kuruluşları, üniversiteler, özel sektör, tek tek bireyler vb.) kapasitelerinin geliştirilmesinden başlayarak, teknik yardıma ve çevre yatırımlarının finansmanına kadar bir çok boyutta yürütülmektedir. 

AB çevre uyum sürecinde kısa, orta ve uzun vadede gerçekleştirilmesi planlanan çalışmalar hem Türkiye, hem de AB’nin öncelikleri dikkate alınarak yapılmaktadır. Genel hatları itibariyle bakıldığında, Türkiye ve AB’nin çevre politikası öncelikleri örtüşmektedir. Mesele, uygulamalar ve yatırımlar safhasında akılcı bir önceliklendirmenin yapılmasıdır.  Çünkü, Türkiye’de çevre ile ilgili tüm kesimlerin ilgili AB direktifleri bazında çeşitli teknik konularda uzun süreli desteğe ihtiyaç vardır.

Bu durumda iyi bir planlama yapılarak çevre koruma alanında Türkiye’de halk sağlığını tehdit eden ve/veya öncelikli olan hangi konular varsa, ilk aşamada bu alanlarda uygulamalar yapılmalıdır. 

Bir yandan atık su ve kanalizasyon sorunları ile katı atık sorunlarının ülke çapında çözümlenmesi gerekirken, öte yandan hızla kalkınmakta olan Türkiye’nin, büyümeden kaynaklanan çevre sorunlarını da ihmal etmemesi lazımdır.  Bugün AB’nin Türkiye’ye çevre alanında ayırdığı fonlar öncelikli olarak; içme suyu, kanalizasyon, atık su ve katı atık projelerini desteklemektedir. 

Çevre maliyetlerinin sadece uluslararası fonlarla ve kısıtlı ulusal bir bütçe ile karşılanması bir çok ülkede olduğu gibi Türkiye’de de imkansızdır. Bu durumda, üretim ve tüketim alışkanlıklarının değiştirilmesi ve toplumun her kesiminde çevre korumanın özendirilmesi önkoşuldur. Böylece çevre baştan korunacak, kirletildikten sonra temizlemek için gerekli yatırımlar azaltılmış olacaktır.  

Türkiye’nin adaylık sürecinde çevre alanında tam uyumun sağlanmasında genelde üç önemli aşamanın gerçekleşmesi gerekmektedir: 

1. Mevzuat Uyumu: Avrupa Birliği’nin çevre ile ilgili yasal düzenlemelerin Türkiye’de de çıkarılması ve uygulanması, şayet Türkiye’de mevcut çevre yasaları AB ile uyumsuz ise bunların değiştirilmesi.

2. Uygulama: AB çevre müktesebatının ülkede kanunlar çıkararak uyumlaştırılmasından sonra, çevre altyapısı ve sanayi üretiminde uygun teknolojilerin kullanılması yoluyla uygulamaya yönelik adımların atılması, gerekli durumlarda yeni kurumların kurulması, Bakanlıkların görevlerinin yeniden düzenlenmesi, uygulamaların yapılması için finansman kaynaklarının geliştirilmesi, mevzuata uyum için gerekli denetim mekanizmalarının ve cezaların uygulanması.

3. Yatırım: Ülke çapında çevre ile ilgili yatırımların yapılması (Atık su arıtma tesisleri, katı atık, tehlikeli atık bertaraf tesisleri gibi). 

Türkiye’nin çevre alanında AB’ye tam uyum sağlaması için önemli olan konulardan biri de, çeşitli ve çok sayıda çevre projesi hazırlamaktır. İhtiyaç duyulan alanlarda projeler çoğalırsa AB’nin destek vermesi de kolaylaşmaktadır.  

Yine aynı süreçte Gümrük Birliği kapsamındaki; Tehlikeli Kimyasallar Direktifi, Deney Hayvanları Direktifi, Ambalaj ve Ambalaj Atıkları Direktifi,  Petrol ve Motorin Kalitesine İlişkin Direktif, Bazı Sıvı Yakıtların Kükürt İçeriğine İlişkin Direktif olmak üzere 5 AB Çevre Mevzuatı için Uygulama Notları, Türkiye tarafından AB’ye verilmiştir. 

Sonuçta, Aralık 2009’da Türkiye için “Çevre Faslı” açılmıştır. Türkiye’nin “Müzakere Pozisyon Belgesi”ne karşılık olarak hazırlanan Avrupa Birliği’nin “Ortak Müzakere Pozisyon Belgesi”nde, “Çevre Faslı”nın geçici olarak müzakerelere kapatılabilmesi için, AB’nin şart koştuğu altı adet “Kapanış Kriteri” belirlenmiştir. Bu kriterler aşağıda verilmiştir: 

1. Avrupa Birliği’nin tüm yatay ve çerçeve çevre müktesebatını kabul etmesi
2. Türkiye’nin Avrupa Birliği’nin su kalitesi yasalarını bütünüyle kabul ederek ilerleme sağlaması
3. Endüstriyel kirlilik ve risk yönetimi ile ilgili çevre yasalarını kabul etmesi
4. Doğa koruma ve atık yönetimini de içerecek şekilde, geri kalan sektörlerde müktesebata uyumu sürdürmesi ve katılım tarihinde Avrupa Birliği’nin yükümlülüklerine ilişkin tamamen hazır olduğunu göstermesi
5. Çevre konularında denetim hizmetleri öncelikli olacak şekilde idari kapasiteyi (kuruluşların çevre konularındaki kapasiteleri) ve koordinasyonu geliştirmeye devam etmesi ve hazır hale getirmesi   
6. Ek Protokol yükümlülüklerini yerine getirmesi (6)

Bu süreçte doğrudan ilgili bakanlıklar (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Avrupa Birliği Bakanlığı) ve diğer kamu kuruluşları başta olmak üzere sivil toplum kuruluşları, yerel yönetimler, iş dünyası ve üniversiteler yukarıdaki teknik kriterlerin yerine getirilmesi için çalışmaktadır.

http://www.abgs.gov.tr/

http://www.csb.gov.tr 

http://www.ormansu.gov.tr  

http://www.avrupa.info.tr